کد مطلب:107060 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:150
[صفحه 721] امام (ع) به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: (ای جابر استواری و برپایی دین و دنیا به چهار كس است: عالمی كه علم خود را به كار بندد، جاهلی كه از آموختن ننگ نداشته باشد، و توانگری كه از نیكی و احسان بخل نورزد. و تنگدستی كه آخرتش را به دنیا نفروشد، پس هنگامی كه عالم علم خود را به كار نبرد، جاهل از آموختن ننگ خواهد داشت، و هنگامی كه ثروتمند از نیكی و احسان خودداری كند، تنگدست آخرتش را به دنیا می فروشد. ای جابر! هر كس كه از نعمتهای خدا بیشتر برخوردار باشد، درخواستهای مردم از او بسیار می گردد، پس كسی كه برای خدا در آن نعمتها به واجبات اقدام كند، آنها را همیشگی و پایدار ساخته، و آن كه برای خدا اقدام به واجبات نكند، نعمتها را به نیستی كشانده است). دنیا به وسیله ی مال و ثروت، و پس از آن به علم و دانش استوار است، علم برای صرف مال در جای خود، و شناخت راههای مختلف به دست آوردن آن كه آیا شایسته است یا نه، از حلال است یا حرام. و این همان علم فقه، اصول فقه، تفسیر قرآن و سنت رسول خداست كه احكام نیز از آن دو آموخته می شود، و بعد از اینها آنچه از علوم عربی و نظیر آن لازم است. چون به هر حال ناگزیر از داشتن علم است و ا ز طرفی مال نیز نگهبانی لازم دارد، از این رو واجب است تا مطابق دستور اولی عمل شود، و در مورد شرط دوم نیز باید در مواردی كه شایسته است مال را صرف كرد، اگر نه هیچ كدام سودی نخواهند داشت و حالات مردم یعنی امور دنیا استوار نخواهد ماند. و چون دانشمندان و غیر دانشمندان، مه باید بمیرند، و از طرفی دنیا و نظام دنیا ایجاب می كند كه علم و دانش از نسلی به نسلی منتقل گردد، قهری است كه نادانانی نیز خواهند بود كه از آموختن دانش ننگ خواهند داشت، و چون در نظام دنیا نیاز بعضی از مردم به بعضی حتمی است، و در این نظام- به دلایل معلوم و یا نامعلوم- ممكن نیست همه از یكدیگر بی نیاز باشند، لازم است آن كسانی كه در دنیا مالی ندارند تا از آن طریق خواسته ی خود را به دست آورند، و با صرف مال از اعمال ضروری، و لازم پاسداری كنند در این صورت برپایی دنیا بدون این چهار چیز میسر نخواهد بود. البته امام (ع) درباره ی فقیر، شرط كرد بر این كه آخرتش را به دنیا نفروشد، زیرا فروشنده ی آخرت به دنیا ستمگر و بیرون از مرز عدالت است، بنابراین دنیا بدو استوار نگشته و او شایستگی آباد ساختن دنیا را ندارد. وانگهی امام (ع) پس از این كه اركان دنیا را بیان كرد، اشا ره به پیامد فاسد ضد آنها فرموده با عبارت: فاذا ضیع... بدنیاه از آن برحذر داشت، زیرا كه تباه ساختن علم باعث استفاده نبردن از آن است، و ننگ داشتن نادان از آموختن به دلیل بدبینی اش به دانش و دانشمند- به دلیل این كه او معتقد است كه اینان علم را ضایع می كنند و بخل ورزیدن مالدار از احسان، باعث سود نبردن از مال است، و لازمه ی آن بالا گرفتن نیاز فقیر و فروختن آخرت خود به دنیاست و آن مستلزم فساد است كه با مصلحت دنیا و آخرت وی ناسازگار است. سپس اشاره بر این مطلب فرموده است كه لازمه ی فزونی نعمت خدا بر بنده، افزایش درخواستهای مردم به اوست، تا برای صاحب نعمت روشن شود كه سپاس نعمت و اقدام به احسان به نیازمندان در حد لازم، برای رضای خدا امر واجبی است. در این باره نیز با بیان این كه لازمه ی احسان پایدار ساختن نعمت است و بدین وسیله بنده نعمت الهی را برای خود همیشگی می سازد و فزونی می دهد، به ترغیب و تشویق پرداخته است. و با بیان این كه اقدام نكردن به واجبات، باعث به نیستی كشاندن نعمت اوست، از آن برحذر داشته است.
صفحه 721.